İnşaat sektöründe işverenlik kavramı, sosyal güvenlik mevzuatında diğer iş kollarına nazaran oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Zira inşaat işleri; ruhsat, mülkiyet, müteahhitlik ve alt yüklenici ilişkilerini içeren çok katmanlı bir organizasyon yapısını barındırmaktadır.
Bu nedenle, hangi tarafın işveren olarak değerlendirileceği, işyeri dosyasının kim adına tescil edileceği ve işyeri bildiriminin kim tarafından yapılacağı hususları uygulamada önem arz etmektedir.
***
İşyeri Kavramı ve Bildirimi
Sosyal güvenlik mevzuatına göre işyeri; “sigortalı sayılanların maddi ve manevi unsurlarla birlikte işlerini yaptıkları yer” olarak tanımlanmakta, işyerine bağlı dinlenme, yemek, yıkanma, eğitim ve bakım gibi eklentiler de işyerinden sayılmaktadır. Bu çerçevede işverenler, en geç sigortalı çalıştırmaya başladıkları tarihte SGK’ya elektronik ortamda işyeri bildirgesi vermekle yükümlüdür.
***
Özel Nitelikteki İnşaat İşlerinde İşverenlik
Ruhsatlı veya ruhsatsız olarak yürütülen inşaat, tamirat ve tesisat işlerinde, sigortalı çalıştırılması hâlinde mülkiyet sahibi işveren kabul edilmektedir. Ancak iş, sigortalı çalıştırılmaksızın “anahtar teslimi” esasına göre bir müteahhide verilmişse, bu durumda müteahhit işveren sayılmaktadır. Malzemenin iş sahibi ya da müteahhit tarafından sağlanması, işverenlik sıfatını değiştirmemektedir.
Örnek 1: (A) şahsı, kendi arsasında fabrika inşa etmekte ve bu işte sigortalı işçi çalıştırmakta ise işveren (A) şahsıdır.
Örnek 2: Aynı inşaat işi anahtar teslimi esasına göre (B) şahsına verilmişse, sosyal güvenlik mevzuatı bakımından işveren (B) şahsı olacaktır.
***
Alt İşverenlik İlişkisi
Mülkiyet sahibi veya müteahhit tarafından sigortalı çalıştırılarak yapılan inşaat işlerinin bir kısmının başka şahıslara yaptırılması hâlinde; söz konusu şahıslar, yanlarında SGK’da tescilli devamlı işyerlerinin işçileri dışında sigortalı çalıştırarak işi yapmaları durumunda alt işveren sayılmaktadır. İşin yalnızca devamlı işyerlerinin işçileri ile yapılması hâlinde alt işverenlik söz konusu olmamaktadır.
***
İnşaat İşlerinin Devri
Özel bir bina inşaatını tümüyle yapmak üzere (anahtar teslimi şartıyla) sahibinden alan müteahhit; akdin feshi, inşaatın mühürlenmesi gibi nedenlerle işi yarım bırakır veya bıraktırılırsa, kalan işlerin mülk sahibi tarafından tamamlanması durumunda yeni bir işyeri dosyası açılmaktadır.
Buna karşılık faal durumdaki bir inşaatın tüm hak ve borçlarıyla devredilmesi hâlinde hukuki anlamda devir söz konusu olduğundan, mevcut işyeri dosyası üzerinden işlemlere devam edilmektedir.
Miras yoluyla intikal hâlinde ise mirasçılar, aynı dosya üzerinden işlemleri sürdürmektedir.
