Mülkiyet, aidiyet ve bağımsızlık unsuru olarak neredeyse insanlık tarihi ile yaşıt olan Tamga-Damga, hiç şüphesiz Türk kültürünün de vazgeçilmez uygulamalarındandır. Kısaca sahiplik ve ait olmanın belgesidir diyebiliriz.
***
Günümüzdeki anlamına yakın yazının düzenli kullanımından önce damgalar basit ama etkili iletişim araçlarıydı. Bu sebeple bir şeye sahip olanın başkaları tarafından bilinmesinin maddi, görsel belgeleriydiler. Atalarımızın bilinen tarihten itibaren yaşadığı bütün coğrafyalarda mimari veya kullanım eşyalarına damga vurduklarını görmekteyiz. Bu damgaların başında hiç şüphesiz Kayı boyu damgası gelmektedir.
***
Antalya ve çevresinde yer alan eski kervan yolları üzerinde bulunan bazı han kalıntıları üzerinde yoğun olarak Kayı boyu damgalarına rastlanmıştır. Özellikle bu damgaların çoğu han yapılarının girişine ya da içine yapılmış olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan bazı köy mezarlıklarında yer alan mezar taşları üzerinde de görülür. Elbette ki bu damgayı Kayı boyunun gittiği her yerde görmek mümkündür.
***
Her bir boya özgü olan ve kendinde milli mirası değiştirmeden koruyan Türk boylarının damgalarının esasında tarih yatmaktadır. Her bir boy kendi damgası ile özünü gösterir, kendini tanıtır. Bu damgalardan ilk defa Türk Tarihine de ışık tutan Kaşgarlı Mahmud “Divan-ı Lügat-it Türk” (1070-1072) adlı meşhur eserinde bahsetmiştir.
***
Kaşgarlı Mahmud Oğuz boylarını 22 boy olarak göstermiştir. Ayrıca İlhanlı Veziri Reşideddin tarafından yazılan Camiüt Tevarih adlı eserinin “Oğuzların ve Türklerin Tarihi” kısmında Oğuzlardan ve onların damgalarından bahsedilmiş ve Oğuz boylarını 24 boy olarak vermiştir.
***
Reşideddin’in verdiği bilgiler Oğuzların İslam dinini benimsemelerinden önceki dönemi kapsadığı için büyük önem taşır. Hem Kaşgarlı’da hem de Reşideddin’de Oğuz boylarının damgaları ve ongunları hakkında da bilgi verilmiştir. Kayı’nın kelime manası Reşideddin’e göre sağlam demektir.
***
Ongunu (kutsal hayvanı) şahindir. Kayılar, Oğuzların Bozok kolunun Günhan soyuna mensuptur. Bizim için bu kadar önemli olmasının nedeni ise, Osmanlıların da bu boya mensup olmasıdır. Zira Kayılar, Osmanlı Devleti'nin kurucu unsuru konumundadır.
***
Kayı boyu kendisine damga olarak “ok-yay” biçiminin farklı bir şeklini almıştır. Şöyle ki; iki yanda birer ok ve ortada oklu bir yay şeklini benimsemiştir. Bazı görüşlere göre yay anayı temsil etmektedir, sağında ve solunda yer alan oklar ise savaşçı Alpleri temsil ederek, ok yaydan çıktığında anadan doğan evlatların birer savaşçı olacağı düşüncesi hakimdir.
