Hayvanların kendilerine özgü birtakım özellikleriyle çeşitli kişilere, olaylara ya da nesnelere benzetimi, tüm dünyada olduğu gibi Türk tarihinde ve kültüründe de önemli yeri olan bir durumdur. Atalarımızın kullandığı hayvan sembollerinden bazıları geçmişteki inançlarımızdan olan Gök Tanrı dini ile ilgiliyken, bazıları da sonradan çeşitli yollarla etkisinde kaldığımız Hıristiyanlık, Budizm, Maniheizm gibi dinlerle ilgilidir. Bunlardan bazıları kimi zaman bir hükümdarın bizzat kendi adı olarak ya da kimi zaman ünvan olarak kullanılmıştır. Peki kültürümüzde önemli bir yere sahip olan “aslan”ın sembolik anlamları nelerdir?
Türklerde hayvan sembolizminin önemli öğelerinden biri olan aslan, bir burç olarak aynı isimle anılmasının yanı sıra, büyük ölçüde alplik ve yiğitlikle ilişkilendirilerek Türk hükümdarlarının isim ve unvanlarında kullanılmış, yelesiyle Alplerin uzun saçları arasında ilişki kurulmuştur. Mezar taşlarında aslan tasvirlerinin görülmesi sebebi olarak araştırmacılar, aslanın ölen kişinin ruhuna gökyüzü seyahatinde yardımcı olduğu görüşünde hemfikirdir.
Başlangıçta Şamanizm gibi eşitlikçi ve natüralist bir inancı benimseyen Türkler, Şamanist inanç doğrultusunda hayvanların ve doğanın kutsiyeti olmak üzere; kurttan türeme, ağaç kovuğundan doğma gibi efsaneler ile var-oluş mitoslarını oluşturmuşlardır Aslan ‘zafer kazanan, iyilik getiren ve aydınlık veren’ bir hayvan olarak kabul edilmiştir. Yine aynı şekilde güç, kuvvet, hâkimiyet ve hükümdarlığı sembolize eden bir simge olarak kullanılan aslan, Türk tarihinin en başından itibaren birçok Türk Devletinde paraların üstünde, bayraklarda, hükümdar tahtlarında, mimari eserlerde, gerek sözlü gerekse yazılı pek çok edebi eserde kullanılmıştır.
Hun Türklerinden başlayarak Kök Türkler, Uygurlar, Karahanlılar (Arslanhanlılar), Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu Devletlerinde aslan kelimesi kimi zaman doğrudan doğruya hükümdarlara isim olurken kimi zamanda hükümdarlar bu ismi sembolik anlamlarından yola çıkarak unvan olarak almışlardır. Ayrıca Osmanlı Devleti döneminde de güç ve ihtişamın bir göstergesi olarak görülen aslanlar, saraylarda aslanhane denilen özel bölümler yaptırılmak suretiyle beslenmiştir.
Çok ilginçtir, okuduğum bir makalede Saadettin Gömeç, Türk Milletinde iki büyük kolun yönetim alanında Türk Milletine hizmet ettiğini söyler ve Kurt (aşina) soyundan gelenlerin hükümdar, Tonyukuk başta olmak üzere aslan soyundan gelenlerin ise vezir olarak Türk tarihinde önemli bir yere haiz olduklarının tespitini yapmıştır. Dolayısıyla Türk Devlet geleneğinde kurt ata ile aslan ata kökenliler omuz omuza vererek yüzyıllarca Türk Milletine hizmet etmişlerdir. Hunlardan itibaren kullanılmaya başlayan aslan isminin en çok ve yoğun olarak görüldüğü devlet Karahanlılardır.
Hun dönemine ait kurganlardan çıkarılarak günümüze kadar ulaşan pek çok eserde aslan figürü yer almaktadır. Bununla beraber üzerinde aslan figürlerinin bulunduğu en önemli eserler; Esik Kurganı’ndan çıkarılan “Altın Elbiseli Adam” ve Pazırık Kurganından çıkarılan “Pazırık Halısı” dır. Yine Uygur Türklerinde hükümdarlar unvanlarının tamamlayıcısı olarak aslan kelimesini kullanmıştır., “Arslan Han Uygurları” tabiri Çin kaynaklarında geçmiştir. Eski Türkçede “yalnguk” insan demektir. Uygur yazılarında, “yalngukların arslanı iligler”,yani “insanoğlunun aslanı, hakanlardır” bilgisi kayıtlarda bulunmuştur.